Hemoglobine tijdens de zwangerschap

Wat is hemoglobine?

Hemoglobine (Hb) is een ijzerhoudend eiwit dat zich in de rode bloedcellen bevindt. Het bindt zuurstof in je longen en transporteert dat via de bloedsomloop naar je organen, spieren en natuurlijk naar je baby. Tegelijk voert het afvalstoffen, zoals koolstofdioxide, weer af naar de longen zodat je die kunt uitademen.

Als je lichaam te weinig hemoglobine aanmaakt, kan het minder zuurstof vervoeren. Je kunt dan klachten krijgen zoals vermoeidheid, duizeligheid, hoofdpijn, kortademigheid of een bleke huid. Deze verschijnselen komen veel voor tijdens de zwangerschap en worden soms verward met normale zwangerschapsklachten. Daarom is het belangrijk dat het Hb regelmatig wordt gecontroleerd.

Wat verandert er tijdens de zwangerschap?

Tijdens de zwangerschap past je lichaam zich op indrukwekkende wijze aan. Door de invloed van hormonen zoals progesteron verwijden je bloedvaten en houdt je lichaam meer vocht vast. Het bloedvolume neemt met ongeveer 40% toe, terwijl de hoeveelheid rode bloedcellen slechts met zo’n 17% stijgt.

Daardoor wordt het bloed tijdelijk wat dunner, een natuurlijke aanpassing die hemodilutie wordt genoemd. Hierdoor lijkt je hemoglobinewaarde lager, maar dat is meestal geen probleem. De laagste Hb-waarden worden vaak gemeten tussen 26 en 34 weken zwangerschap en stijgen daarna weer licht richting de bevalling.

Wat zijn normale Hb-waarden tijdens de zwangerschap?

De normale waarden liggen tijdens de zwangerschap iets lager dan bij vrouwen die niet zwanger zijn.

• In het eerste trimester is een Hb van 7,1 mmol/L of hoger normaal.
• Tussen 14 en 27 weken mag het dalen tot ongeveer 6,3 à 6,8 mmol/L.
• In het laatste trimester is een Hb van 6,3 mmol/L of hoger acceptabel.
• Na de bevalling stijgt het weer naar ongeveer 6,5 mmol/L.

Een lichte daling hoort dus bij een gezonde zwangerschap. Pas wanneer het Hb onder deze waarden komt, spreken we van bloedarmoede (anemie).

Waarom is een gezond hemoglobinegehalte belangrijk?

Hemoglobine zorgt ervoor dat er voldoende zuurstof naar jou en je baby wordt vervoerd. Een te laag Hb kan leiden tot vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid en soms hartkloppingen. Bij een ernstig tekort is er een verhoogd risico op groeivertraging van de baby, vroeggeboorte of meer bloedverlies bij de bevalling.

Daarom wordt het Hb standaard gecontroleerd bij het eerste verloskundige consult, en nog een keer rond 30 weken zwangerschap, wanneer de bloedverdunning op zijn hoogst is. In sommige gevallen gebeurt dit vaker, bijvoorbeeld bij vrouwen met een verhoogd risico op bloedarmoede. 

Wat betekent een te laag Hb?

Een te laag hemoglobinegehalte betekent dat je bloed minder zuurstof kan vervoeren — dit noemen we bloedarmoede. Dat komt regelmatig voor in de zwangerschap. De meest voorkomende oorzaak is ijzergebrek, omdat jouw lichaam extra ijzer nodig heeft om rode bloedcellen aan te maken voor jou én je baby.

Sommige vrouwen lopen meer risico, bijvoorbeeld bij een minder gevarieerd eetpatroon, een vegetarisch of veganistisch dieet, een tienerzwangerschap, een korte tijd tussen twee zwangerschappen of bij niet-Europese afkomst (waar erfelijke bloedziekten vaker voorkomen).

Je kunt bloedarmoede merken aan vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid, hoofdpijn of een bleke huid. Soms zijn er geen duidelijke klachten en wordt het alleen ontdekt via bloedonderzoek.

Als uit het bloedonderzoek blijkt dat je Hb te laag is, kijkt de verloskundige verder naar de MCV-waarde, die geeft aan hoe groot je rode bloedcellen zijn. Een laag MCV wijst meestal op ijzergebrek, terwijl een hoog MCV kan duiden op een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur.

Wanneer het Hb licht verlaagd is, volgt vaak na vier tot zes weken een hercontrole. Als de waarde dan nog te laag is, wordt verder onderzoek gedaan naar de oorzaak, zoals erfelijke bloedziekten of een tekort aan vitamines.

Wat betekent een te hoog Hb?

Een te hoog Hb komt minder vaak voor, maar kan wijzen op uitdroging, bijvoorbeeld door te weinig drinken of veel braken. Ook roken of bepaalde hart- of longproblemen kunnen een rol spelen. Meestal helpt het om voldoende te drinken en de waarde later opnieuw te controleren.

Wat kun je zelf doen bij een laag Hb?

Een gezond Hb begint bij goede voeding. IJzer is belangrijk voor de aanmaak van rode bloedcellen. Producten als vlees, vis, eieren, volkorenproducten, peulvruchten, noten en groene groenten leveren belangrijke bouwstoffen. Door ze te combineren met vitamine C (bijvoorbeeld uit fruit, paprika of tomaten) kan je lichaam het ijzer beter opnemen.

Soms is voeding alleen niet genoeg. In dat geval kan je verloskundige ijzertabletten of ijzersuppletie voorschrijven. Deze helpen om het ijzervooraad aan te vullen. Het duurt meestal enkele weken voordat het Hb stijgt. Als je klachten krijgt van de tabletten, zoals obstipatie of misselijkheid, bespreek dit dan, soms is een lagere dosis of een ander preparaat beter te verdragen.

Bij een zeer lage waarde kan een arts in het ziekenhuis besluiten om tijdelijk ijzer via een infuus toe te dienen, maar dat is zeldzaam.

Hoe en hoe vaak wordt Hb gecontroleerd?

Het meten van je hemoglobinegehalte is een eenvoudig en snel onderzoek. De verloskundige neemt meestal een kleine hoeveelheid bloed af, vaak uit je arm met een dun naaldje. Dit bloed gaat naar het laboratorium, waar het Hb wordt bepaald samen met andere waarden, zoals ijzer en rode bloedcellen. De uitslag is meestal binnen één tot enkele dagen bekend. 

Soms gebruikt de verloskundige een vingerprik om direct een schatting van het Hb te krijgen, bijvoorbeeld als er tussentijds een controle nodig is of bij twijfel over klachten als vermoeidheid of duizeligheid. Je verloskundige bespreekt het resultaat met je en legt uit of de waarde past bij je zwangerschapsduur of dat er vervolgonderzoek nodig is.

Zijn er geen klachten en indicaties dat het Hb laag is? Dan wordt deze standaard twee keer gecontroleerd: bij de eerste afspraak met de verloskundige (meestal rond 8–10 weken) en opnieuw rond 30 weken, wanneer de verdunning van het bloed maximaal is. Bij vrouwen met extra risico op bloedarmoede kan een extra controle tussen 20 en 27 weken plaatsvinden.