13-wekenecho (ETSEO); waar kijkt de echoscopist naar?

Wat is de 13-wekenecho precies?

De 13-wekenecho is een medische echo die je kunt laten maken tussen 12+3 en 14+3 weken zwangerschap. De echo hoort bij het landelijke programma voor prenatale screening (PNS), net als de NIPT en de 20-wekenecho. Het doel is om te kijken of er lichamelijke afwijkingen zichtbaar zijn bij je baby. Denk aan de aanleg van de hersenen, het hart, de rug of de buik. Deze echo vervangt de 20-wekenecho niet, maar geeft eerder in de zwangerschap al een beeld van hoe je baby groeit en zich ontwikkelt. Omdat je kindje nog klein is (ongeveer 6 tot 8 centimeter), is nog niet alles goed te zien, maar veel van de grote structuren wél.

Waar kijkt de verloskundige of echoscopist naar?

Tijdens de 13-wekenecho wordt jouw baby van top tot teen bekeken. Met ultrageluidsgolven worden de organen en structuren in beeld gebracht. De echoscopist let op:

• Het hoofd en de hersenen: zijn de hersenholtes symmetrisch en de schedel gesloten?
• Het gezicht: is de bovenlip gesloten (geen lipspleet)? Zijn de ogen en neus goed zichtbaar?
• De wervelkolom: is de rug netjes gesloten en recht?
• De borstkas en het hart: klopt het hartje, ligt het op de juiste plek en zijn de kamers goed te onderscheiden?
• De buik en buikwand: liggen de organen binnen de buikwand en zijn ze goed aangelegd?
• De nieren, blaas en maag: zijn deze zichtbaar en goed gevuld? Dat laat zien dat ze werken.
• De armen, benen, handen en voeten: zijn ze aanwezig en goed aangelegd?
• De placenta en navelstreng: ligt de placenta op een normale plek en zijn er drie bloedvaten in de navelstreng?

De echoscopist bekijkt dit zorgvuldig en maakt beelden die in het dossier worden opgeslagen. Jij kunt vaak meekijken op het scherm, en dat is vaak een bijzonder moment.

Wat kan de echo wel en niet zien?

De 13-wekenecho kan grote of ernstige lichamelijke afwijkingen bij je baby opsporen, zoals een open schedel, een open rug (spina bifida), grote afwijkingen aan het hart of de nieren, of als er iets ontbreekt aan de armen of benen. Kleinere of subtiele afwijkingen, zoals milde hartafwijkingen of kleine structurele verschillen, zijn op deze termijn vaak nog niet goed te zien. Die worden meestal pas bij de 20-wekenecho beoordeeld. Het is goed om te weten: een normale uitslag betekent niet automatisch dat alles 100% goed is, maar wel dat er geen aanwijzingen zijn voor ernstige afwijkingen.

Hoe gaat de 13-wekenecho in zijn werk?

De echo wordt meestal via je buik gemaakt. De echoscopist brengt wat gel aan op je buik en beweegt met de echokop over de huid. De beelden verschijnen op het scherm, en je kunt (meestal) meekijken. Soms wordt de echo via de vagina gemaakt, bijvoorbeeld als je wat zwaarder bent, de baby in een lastige houding ligt of de baarmoeder diep ligt. Dat is niet pijnlijk en wordt altijd in overleg gedaan. De echo duurt ongeveer 20 tot 30 minuten. Soms wat langer als je baby onhandig ligt of veel beweegt (wat overigens een goed teken is). Soms zal de verloskundige je vragen om even te bewegen of een specifieke houding aan te nemen om je kindje in een gunstige houding te draaien. 

Wat betekent de uitslag?

In de meeste gevallen is de uitslag geruststellend. Bij ongeveer 96 tot 97% van de zwangeren wordt er niets afwijkends gezien. De echo laat dan zien dat de baby zich ontwikkelt zoals verwacht, en dat er geen aanwijzingen zijn voor grote lichamelijke afwijkingen.

Bij ongeveer 3 tot 4% van de echo’s wordt er iets gezien wat afwijkt of niet goed beoordeeld kan worden. Dat betekent niet automatisch dat er iets ernstigs aan de hand is, vaak blijkt bij vervolgonderzoek dat het om een onschuldige variatie gaat of dat het beeld later alsnog normaal is.

Als de echoscopist wel een afwijking ziet, bespreekt die dat altijd direct met je. Je wordt dan doorverwezen naar een geavanceerd echocentrum of universitair ziekenhuis voor een geavanceerd ultrageluidsonderzoek (GUO). Daar wordt met nog gedetailleerdere apparatuur gekeken wat er precies aan de hand is.

Het is goed om te weten dat de 13-wekenecho bedoeld is om grote of ernstige afwijkingen vroeg op te sporen. Kleine of subtiele afwijkingen, of aandoeningen die pas later in de zwangerschap zichtbaar worden, kunnen op deze termijn nog gemist worden.

Waarom zou je wél kiezen voor de 13-wekenecho?

De meeste vrouwen kiezen ervoor omdat ze graag vroeg willen weten of hun baby zich goed ontwikkelt. Het kan rust geven om te zien dat het hartje klopt, de organen zichtbaar zijn en de groei op schema ligt. Ook kan het helpen om bij eventuele afwijkingen vroeger duidelijkheid te krijgen, zodat je tijd hebt om keuzes te maken over vervolgonderzoek of voorbereiding. Sommige vrouwen kiezen de echo ook omdat ze de 20-wekenecho nog ver weg vinden, of omdat ze bij een vorige zwangerschap een afwijking hebben meegemaakt en zich nu extra willen laten controleren.

En waarom niet?

Niet iedereen wil de 13-wekenecho. Sommige zwangeren willen zich liever geen zorgen maken over wat er eventueel gevonden zou kunnen worden. Anderen weten dat ze hoe dan ook geen vervolgstappen zouden ondernemen, en vinden het dan niet nodig. Het is goed om te bedenken dat de echo bedoeld is om afwijkingen op te sporen, niet om “gewoon even te kijken”. Dat maakt de keuze soms best persoonlijk. Je verloskundige bespreekt daarom vooraf met jou wat de echo kan betekenen, wat je wel en niet wilt weten, en wat je zou doen bij een afwijkende uitslag. Dat gesprek helpt je om te bepalen of de echo past bij wat jij belangrijk vindt.

Is de 13-wekenecho veilig voor jou en je baby?

Ja, helemaal. De echo gebruikt geluidsgolven, geen straling, en is dus veilig voor zowel jou als je baby. De gel is onschadelijk en het onderzoek duurt niet lang. De echoscopist is speciaal opgeleid om prenatale screening uit te voeren.

Wordt de 13-wekenecho vergoed?

Ja. De echo valt onder het landelijke programma voor prenatale screening (PNS) van het RIVM en wordt volledig vergoed door de overheid. Je hoeft er dus niet apart voor te betalen en het gaat niet van je eigen risico af.