Alles over de dooierzak in de vroege zwangerschap

Hoe ontstaat de dooierzak?

De vorming van de dooierzak begint al heel snel, ongeveer een week na de bevruchting.

Het begin: Rond dag 7 tot 8 ontstaat de ‘primaire dooierzak’ uit cellen van het embryo.
De definitieve vorm: Ongeveer een week later, rond dag 13 of 14, verandert deze structuur. Een deel wordt afgeknepen en er ontstaat een kleinere, definitieve dooierzak.

Dit blaasje is via een smal steeltje (de dooiersteel) direct verbonden met de buik van het embryo, precies op de plek waar later de darmen en de navelstreng zitten.

 Waarom is de dooierzak zo belangrijk?

In de eerste weken van de zwangerschap is de placenta nog volop in ontwikkeling en werkt deze nog niet volledig. Tot het moment dat de placenta alle functies kan overnemen, is de dooierzak belangrijk voor de overleving en groei van het embryo. Hij vervult in deze overgangsfase vier onmisbare taken:

1. Voeding (Fabel en feit): Er bestaat een hardnekkig misverstand dat de menselijke dooierzak zelf vol zit met voeding, net als het eigeel in een kippenei. Dat is een fabeltje. Hoe werkt het dan wel? De dooierzak fungeert als een slim doorgeefluik. Hij absorbeert voedingsstoffen uit het weefsel rondom de vruchtzak (de trofoblast) en transporteert deze vervolgens naar het embryo. Hij maakt de voeding dus niet zelf, maar haalt het op en brengt het weg. 

2. Aanmaak van bloedcellen In de derde week begint de productie van de allereerste bloedcellen. Dit gebeurt niet in het embryo zelf, maar in de wand van de dooierzak. Dit proces (hematopoëse) gaat door totdat de lever van de baby, rond de zesde week, groot genoeg is om deze taak over te nemen.

3. De basis voor nageslacht: Het klinkt misschien gek, maar de basis voor jouw eventuele kleinkinderen wordt hier al gelegd. In de wand van de dooierzak ontstaan namelijk de zogeheten ‘primordiale kiemcellen’. Dit zijn de voorlopers van de spermacellen of eicellen van je baby.

4. Vorming van organen: De dooierzak levert ook bouwstenen voor belangrijke organen. Zo helpt het bij de ontwikkeling van de lever en wordt een deel van de dooierzak in de vierde week opgenomen in het embryo om het begin van het maag-darmstelsel te vormen.

Wat zie je op de echo?

Voor verloskundigen en echoscopisten is de dooierzak een belangrijk herkenningspunt tijdens het eerste trimester. Het zien van dit blaasje in de vruchtzak geeft namelijk de geruststellende bevestiging dat de zwangerschap zich op de juiste plek bevindt, veilig in de baarmoeder. Daarnaast is het een handig hulpmiddel bij het meten; omdat de dooierzak al zo vroeg zichtbaar is, helpt hij bij het vinden van het embryo dat er vaak vlak naast ligt. Tot slot kijken echoscopisten naar hoe het blaasje eruitziet. De vorm en grootte kunnen informatie geven over het verloop van de zwangerschap, waarbij een sterk afwijkende vorm soms een reden is voor de verloskundige om extra alert te zijn.

Waar blijft de dooierzak?

Naarmate je zwangerschap vordert en de placenta het werk overneemt, wordt de rol van de dooierzak steeds kleiner. Tegen de tiende week is het blaasje al gekrompen tot een klein, peervormig restje van ongeveer vijf millimeter. Rond de twintigste week is het meestal zo ver geslonken dat het niet meer te zien is op een echo. Heel soms blijft er nog een minuscuul restje achter bij de aanhechting van de navelstreng op de placenta, maar dit kan gelukkig geen kwaad.

Een bijzonder aandenken: Meckel’s divertikel

Bij een klein deel van de volwassenen (ongeveer 2%) blijft een stukje van de verbinding tussen de dooierzak en de darm bestaan. Dit noemen we een Meckel’s divertikel. Het is een kleine uitstulping aan de dunne darm. Meestal merk je hier niets van, maar heel soms kan dit gaan ontsteken. De symptomen lijken dan op die van een blindedarmontsteking.

Kortom

De dooierzak is een kleine, tijdelijke structuur met een grootse taak. Het is geen eidooier met reservevoedsel, maar een actief doorgeefluik dat zorgt voor voeding, bloedcellen en de eerste aanzet tot belangrijke organen. Dit gebeurt precies in de weken dat de placenta nog in opbouw is. Zodra de placenta werkt zal de dooierzak langszaam verdwijnen. Zie je hem op de echo? Dan weet je nu dat hij hard aan het werk is voor de start van jouw baby.