Wat is een episiotomie?
Tijdens je bevalling kan het zijn dat de arts het nodig vindt om een knip te zetten. Dit gebeurt in het gebied tussen de vagina en de anus; het perineum. Het inknippen van dit stukje huid wordt ook wel episiotomie of afgekort “epi” genoemd. Episiotomieën worden meestal tijdens de bevalling uitgevoerd om de vaginale opening te vergroten en te voorkomen dat het perineum scheurt. Deze knip is variërend van 2,5 tot 7,5 centimeter groot en wordt in Nederland over het algemeen schuin naar links (een mediolaterale episiotomie) gezet. Hierbij wordt de huid, onderhuids weefsel, vaginawand en spieren van de bekkenbodem ingeknipt.
Wanneer krijg je een knip tijdens de bevalling?
Er zijn meerdere redenen waarom een gynaecoloog of verloskundige het noodzakelijk vindt om een knip te zetten tijdens de bevalling:
- Je kindje is in nood. Wijzen de harttonen van je kindje erop dat hij is nood is dan kan er een knip voorgesteld worden. Hierdoor is er wat meer ruimte en zal je kindje eerder geboren worden.
- Mogelijk is de vagina opening te nauw of blijft je kindje met een schouder hangen achter het schaambot. Door een knip te zetten, krijgt je kindje net wat extra ruimte.
- Een totaalruptuur voorkomen. Het hoofdje van je kindje is het grootste en zet tijdens de bevalling veel druk op het weefsel van je vagina. Hierdoor kunnen er scheurtjes ontstaan. Een knip kan worden voorgesteld om een totaalruptuur of ernstig uitscheuren te voorkomen.
- Mogelijk ligt je kindje in een stuit. Bij een stuitbevalling komt het hoofdje van je kindje als laatst. Duurt de bevalling te lang dan kan hij hier problemen van ondervinden. Een knip geeft het hoofdje wat meer ruimte om geboren te worden.
- Ook bij een kunstverlossing, zoals een vacuümpomp bevalling, gebeurt een knip zeer regelmatig. Het kindje wordt dan met meer kracht en in een snellere vaart geboren, waardoor ook hier de kans op een ruptuur groot is.
Hoewel de hierboven genoemde redenen de aanleiding geven voor het zetten van een knip, wijzen steeds meer onderzoeken erop dat een preventieve knip weinig zin heeft. Daarom zetten gynaecologen en verloskundigen ook steeds minder preventief een knip. Zowel de vereniging van verloskundigen (KNOV) als de WHO adviseren dan ook een episiotomie alleen te gebruiken als hier een geldige reden voor is zoals foetale nood.
Hoe vaak komt een episiotomie voor in Nederland?
Uit een onderzoek van Perined is gebleken het percentage episiotomieën de laatste jaren flink is gedaald. In het onderzoek is onderscheid gemaakt tussen niet-instrumentale bevallingen, dus bevallingen zonder instrumentele hulp zoals een verlostang of vacuümpomp, en instrumentale bevallingen waar deze wel zijn gebruikt. Daarnaast is er een onderscheid gemaakt tussen vrouwen die voor het eerst bevallen en vrouwen die een volgend kindje krijgen.
Waar het percentage episiotomieën bij vrouwen die voor het eerste bevallen, zonder instrumentele hulp zoals een verlostang of vacuümpomp, in 2009 nog tussen de 35 en 40% zat, is dit in 2018 gedaald naar 24,3%. Dus iets minder dan één vierde van de vrouwen die voor het eerste bevallen kregen in 2018 een knip. Bij vrouwen die bevallen van een volgende kindje ligt dit percentage aanzienlijk lager, tussen de 10 en 15% in 2009 en 6,4% in 2018. Deze daling had tot 2015 als gevolg dat het aantal rupturen wat steeg maar deze stijging staat al sinds 2016 stil.
Het percentage episiotomieën bij vrouwen die bevielen met instrumentele hulp ligt aanzienlijk hoger. Rond de 90% in 2009 bij vrouwen die een eerste kindje kregen en rond de 70% bij vrouwen die een volgend kindje kregen. Deze percentages zijn de afgelopen jaren redelijk gelijk gebleven. In 2018 kregen 90,8% van de vrouwen die een eerste kindje kregen via een instrumentele bevalling een knip. Voor vrouwen die die volgend kindje kregen lag dit percentage rond de 72,6%.
Kan je een knip voorkomen?
Uit onderzoek is gebleken dat de bevalhouding invloed kan hebben op het zetten van een knip. De kans op een knip is kleiner wanneer je niet liggend perst. Kies daarom voor een verticale houding waarbij de zwaartekracht meewerkt. Ook zijn er massagetechnieken en apparaten beschikbaar om het perineum voor de bevalling soepeler en rekbaarder te maken. Het is niet bewezen dat dit ook daadwerkelijk de kans op een episiotomie verkleint.
De gynaecoloog moet eerst toestemming krijgen voordat ze de knip zetten middels Informed Consent. Dit houdt in dat je eerst informatie moet krijgen over het doel en de uitvoering van de (be)handeling voordat de gynaecoloog of verloskundige de knip zet. Zonder toestemming mag de knip niet gezet worden. Helaas blijkt in de praktijk dat er nog wel eens onvoldoende informatie wordt gegeven voordat de knip wordt gezet. Beschrijf daarom je wensen omtrent een episiotomie en andere medische handelingen in je geboorteplan.
Herstel na een knip
Na de bevalling en episiotomie volgt het herstel. Over het algemeen herstelt het perineum snel en zonder problemen. Wel kan het aangedaane gebied de eerste dagen pijnlijk aanvoelen en heb je mogelijk moeite met zitten. Een zwelling of een blauwe plek is ook niet abnormaal. Koelen met een icepack (mét washand of handdoek er omheen) kan verlichting bieden. Je kunt ook een kompres maken door een maandverbandje nat te maken, in een boterhamzakje te doen en vervolgens in de te vriezer leggen. Ook een zakje met appelstroop uit de vriezer werkt goed als koud kompres. Daarnaast helpt een goede zithouding voor de doorbloeding wat weer zorgt draagt voor een vlot herstel van de wond. De wond groeit van binnenuit weer mooi aan elkaar al zal er een litteken overblijven. Een olie of speciale litteken crème met vitamine E kan het herstel hiervan bevorderen. Na een aantal dagen zul je merken dat de ergste pijn weg is. Het kan wel zijn dat het gebied rondom de wond nog een tijdje gevoelig blijft.
Hechtingen
Als er sprake is van episiotomie zul je gehecht worden. Vaak mag jij je kindje ondertussen gewoon op je borst hebben waardoor je enigszins afgeleid zult zijn. Daarbij krijg je een plaatselijke verdoving dus zal je er nauwelijks wat van voelen. Er wordt in de meeste gevallen gebruik gemaakt van hechtingen die vanzelf zullen oplossen na ruim een week. Het is dus niet nodig deze nadien te laten verwijderen. Een verpleegkundige of je kraamverzorgster zal dagelijks je wond controleren en houdt dus ook goed in de gaten hoe het er met je hechtingen voor staat.
Wondverzorging
Een goede dagelijkse verzorging is van grote invloed op het herstel van de knip. Denk er dus aan om het gebied rond de wond goed schoon te houden. Dit kun je doen door het twee keer daags te spoelen met de douchekop, maar ook na elke toiletbeurt met een flesje kraanwater. Kraamverband dient ook met regelmaat verschoond te worden en bij voorkeur dep je de wond droog en laat je deze zo vaak mogelijk aan de lucht drogen.
Infectiegevaar na een episiotomie
Het kan zijn dat er een infectie ontstaat. Dit kan vervelend en soms pijnlijk zijn. In de meeste gevallen herstelt het lichaam dit vanzelf weer, maar je kunt ondersteuning bieden door een badje te nemen van water gemengd met wat biotex of soda. Meermaals spoelen, deppen en aan de lucht laten drogen is hierbij ook de beste oplossing. Een verpleegkundige of je kraamverzorgster zal dagelijks je wond controleren en houdt dus ook goed in de gaten of er geen infectie optreedt. Neemt de infectie niet af of wordt het zelfs erger? Dan is het raadzaam contact op te nemen met je verloskundige of huisarts.
Plassen na een knip
Na een knip hebben veel vrouwen er moeite mee om naar het toilet te gaan. Hoewel dit in het geval van plassen nog meevalt, kan het toch iets zijn waar je tegenop ziet en waarbij in ieder geval een goede hygiëne noodzakelijk is, meer dan normaal. Plassen kan een branderig gevoel geven. Spoelen met een flesje water kan verlichting bieden en is ook na het plassen belangrijk. Neem een rechte houding aan en plas goed uit. Je bekken naar voren en naar achter bewegen, om vervolgens weer recht te zitten en nogmaals te plassen, helpt om je blaas goed te legen. Het is ook belangrijk om niet te persen en bovendien voldoende water te drinken.
Seks na een knip
Na een bevalling kan het spannend zijn om weer voor het eerst gemeenschap te hebben met je partner. Wanneer er sprake is van een knip, geldt dit mogelijk nog net wat meer. Gemeenschap, wanneer je nog bloed verliest, wordt in elk geval afgeraden. Dit heeft te maken met de kans op infecties. Daarna is het een kwestie van gevoel. Voelt het voor jou goed, dan kun je er voor gaan. Het kan zijn dat het gebied rond de wond nog wat gevoelig is. Neem daarom altijd de tijd en als het op dat moment niet prettig voelt, probeer je het een tijdje later weer eens. Je zult merken dat het litteken namelijk steeds soepeler wordt, waardoor er minder spanning op de huid staat en het geen pijn meer zal doen.
Volgende bevalling
Heb je een episiotomie gehad dan is de kans op een ruptuur of knip bij een volgende bevalling helaas groter. Maar er zijn vele factoren die hierbij een rol spelen zoals het herstel van de wond, de soepelheid van het littekenweefsel en ook weer het formaat van je kindje. Een eerdere knip wilt dus niet automatisch zeggen dat je deze bij een volgende bevalling weer krijgt.
