Wat is de rhesusfactor?
De rhesusfactor is een specifiek type eiwit dat zich op het oppervlak van rode bloedcellen kan bevinden. Mensen worden gecategoriseerd als rhesus-positief (Rh+) als ze dit eiwit hebben, en rhesus-negatief (Rh-) als ze dit eiwit niet hebben. Dit onderscheid is vooral van belang tijdens de zwangerschap, omdat een Rh- moeder een Rh+ kind kan afstoten. Dit kan complicaties veroorzaken tijdens de zwangerschap. Gelukkig kunnen deze problemen meestal worden voorkomen met de juiste medische zorg en aandacht.
De rhesusfactor en de zwangerschap
Tijdens de zwangerschap kan de rhesusfactor dus een rol spelen. Dit is het geval als jij rhesus-negatief (Rh-) bent en je kindje rhesus-positief (Rh+). Dit is bekend als rhesus-incompatibiliteit. Als het bloed van je kindje in contact komt met jouw bloed, kan jouw immuunsysteem de Rh+ bloedcellen van je kindje als vreemd beschouwen en antistoffen tegen deze bloedcellen aanmaken.
Tijdens de zwangerschap hebben jij en je baby elk een eigen, apart bloedsysteem. Jullie bloedbanen komen niet direct met elkaar in contact. In plaats daarvan vindt er een soort ‘uitwisselingsproces’ plaats via de placenta, die fungeert als een soort filter. Hierdoor kunnen belangrijke voedingsstoffen en zuurstof van jou naar je kindje gaan, terwijl afvalstoffen van je baby naar jou worden teruggevoerd. Pas wanneer het bloed van jouw kindje in contact komt met die van jou gaat je lichaam antistoffen aanmaken.
In de meeste gevallen gebeurt dit pas bij de geboorte maar er zijn ook andere situaties waarin dit kan gebeuren, zoals na een miskraam of abortus na de 10e week, tijdens medische procedures zoals een vruchtwaterpunctie of vlokkentest, na een curettage, als je baby in stuitligging ligt en er een breuk in de baarmoeder is, of na een ongeval zoals een trap tegen de buik.
Dit is meestal geen probleem tijdens een eerste zwangerschap, maar bij volgende zwangerschappen kunnen deze antistoffen de placenta passeren en de rode bloedcellen van je kindje aantasten; rhesusziekte.
Wat is de rhesusziekte?
Rhesusziekte, ook bekend als hemolytische ziekte van de pasgeborene (HDN), is een aandoening die dus kan optreden wanneer jij rhesus-negatieve (Rh-) bent en je kindje rhesus-positieve (Rh+). Als het Rh+ bloed van je kindje in jouw de bloedbaan terechtkomt, kan jouw immuunsysteem dit als vreemd zien en antistoffen aanmaken om deze “vreemde” bloedcellen aan te vallen. Tijdens een eerste zwangerschap vormt dit meestal geen probleem. Bij volgende Rh+ zwangerschappen kunnen de eerder aangemaakte antistoffen door de placenta heen gaan. Waarna ze de rode bloedcellen van je kindje kunnen aantasten, wat resulteert in HDN.
De gevolgen van HDN variëren van mild tot zeer ernstig.
Bloedarmoede: Deze ontstaat wanneer de rode bloedcellen (die zuurstof door het lichaam transporteren) sneller worden afgebroken dan normaal.
Aanwezigheid van onvolgroeide rode bloedcellen in het bloed: Door de hoge productie van rode bloedcellen buiten het beenmerg (de normale productieplaats), zijn er al in een vroeg stadium onvolgroeide rode bloedcellen in het bloed te vinden.
Geelzucht en verhoogde bilirubine spiegels: Wanneer de rode bloedcellen worden afgebroken, komt een stof genaamd hemoglobine vrij, die wordt omgezet in bilirubine. Dit kan zich ophopen in het bloed en een gelige kleur aan de huid en ogen geven. Als deze bilirubine niet goed wordt verwerkt, kan dit leiden tot ernstige neurologische stoornissen.
Vergrote lever of milt: Dit kan gebeuren als gevolg van de afbraak van rode bloedcellen en de productie van bloedcellen buiten het beenmerg.
Zwelling van de weefsels bij de pasgeborene (alleen in ernstige gevallen): Dit komt door de hartproblemen veroorzaakt door bloedarmoede.
Laag aantal bloedplaatjes: Dit kan gebeuren door een vergrote milt, of doordat de productie van bloedplaatjes wordt verdrongen door de overproductie van rode bloedcellen.
Hoe wordt de rhesusziekte voorkomen?
Het voorkomen van rhesusziekte begint met het vaststellen van jouw rhesusfactor aan het begin van de zwangerschap. Dit wordt gedaan met het bloedonderzoek rond de 12e week van je zwangerschap. Als je rhesus-negatief bent, krijg je rond de 27ste week van de zwangerschap een tweede bloedonderzoek om de rhesusfactor van je kindje vast te stellen. Is je kindje rhesus-positief dan krijg je rond de 30ste week van de zwangerschap en binnen 48 uur na de bevalling een injectie, de rhesusprik. De rhesusprik neutraliseert eventuele Rh+ bloedcellen van je kindje die mogelijk in jouw bloed zijn terechtgekomen, voordat je immuunsysteem de kans krijgt om antistoffen te vormen.
Hoe wordt de rhesusziekte behandeld?
Rhesusziekte wordt in de meeste gevallen voorkomen door middel van een behandeling genaamd rhesus-immunoglobuline (RhIg); de rhesusprik. RhIg werkt door de Rh+ bloedcellen van je kindje in jouw bloed te neutraliseren voordat je immuunsysteem de kans krijgt om antistoffen aan te maken.
In sommige gevallen, als je kindje al is aangetast door HDN is er verdere behandeling nodig. Er zijn twee opties voor de behandeling van bloedarmoede die kan worden veroorzaakt door rhesusziekte:
Navelstrengpunctie gevolgd door bloedtransfusie in de baarmoeder: Dit is een procedure waarbij de arts een kleine hoeveelheid bloed in de navelstreng van je baby transfundeert terwijl hij of zij nog in de baarmoeder is.
Vroegtijdige geboorte gevolgd door bloedtransfusie op de couveuseafdeling: In sommige gevallen kan het veiliger zijn om de baby eerder geboren te laten worden. Na de geboorte kan je baby dan op de couveuseafdeling een bloedtransfusie krijgen.
Na de geboorte zal je kindje waarschijnlijk een tijdje opgenomen worden op de afdeling Neonatologie (de afdeling voor pasgeborenen) om goed in de gaten te worden gehouden. De belangrijkste problemen die zich in de eerste dagen kunnen voordoen, zijn bloedarmoede en een teveel aan bilirubine (de stof die de gele kleur bij geelzucht veroorzaakt). Om deze problemen aan te pakken, kan je baby bloedtransfusies krijgen om het aantal rode bloedcellen te verhogen. Je baby kan ook lichttherapie krijgen, waarbij hij of zij onder een speciale lamp wordt geplaatst om het bilirubinegehalte te verlagen. In de eerste 6 tot 12 weken na de geboorte kan je kindje opnieuw krijgen. Als dit gebeurt, kunnen er nog meer bloedtransfusies nodig zijn.
Wat houdt rhesus c-negatief en rhesus D-negatief in?
Rhesus c en Rhesus D zijn twee onderdelen van het rhesussysteem, een groep van 50 gedefinieerde bloedgroepantigenen, waarvan er vijf (D, c, E, C, e) zeer belangrijk zijn. Rhesus D-negatief en Rhesus c-negatief verwijzen naar de afwezigheid van deze specifieke antigenen op de rode bloedcellen. Rhesus D-negatief is het meest voorkomend en wat wordt bedoeld wanneer er gesproken wordt over “rhesus-negatief”. Rhesus c-negatief komt minder vaak voor.
Net als bij rhesus D kunnen complicaties optreden tijdens de zwangerschap als je rhesus c-negatief is en je kindje rhesus c-positief. Jouw immuunsysteem kan de c+ cellen van je kindje als vreemd beschouwen en antistoffen aanmaken, wat kan leiden tot hemolytische ziekte bij je kindje. Als je een rhesus D-negatieve bloedgroep hebt, krijg je de rhesusprik. Echter, voor vrouwen die rhesus-c-negatief zijn, is er geen rhesusprik beschikbaar.
Wat betekent dit voor jou? Als je rhesus c-negatief bent, zal je verloskundige of gynaecoloog extra willen controleren of je lichaam antistoffen aanmaakt. Als je deze antistoffen aanmaakt, kan je zorgverlener besluiten om extra controles in te plannen tijdens je zwangerschap. Dit is om ervoor te zorgen dat je kindje veilig en gezond blijft.
