Wat is ouderlijk gezag?
Ouderlijk gezag betekent dat je juridisch verantwoordelijk bent voor de verzorging en opvoeding van je kindje. Je mag daarnaast officiële handelingen voor je kindje uitvoeren zoals het aanvragen van een paspoort of legitimatie. Ouderlijk gezag ligt in de meeste gevallen bij de ouders maar het kan ook voorkomen dat iemand anders ouderlijk gezag heeft over je kindje. Dit heet dan een voogd.
Wanneer je ouderlijk gezag hebt over een kindje komen hier rechten en plichten bij kijken.
- Je moet je kindje opvoeden en verzorgen. Je mag zelf beslissen hoe je je kind(je) wilt opvoeden maar je moet er wel voor zorgen dat het lichamelijk en geestelijk goed gaat. Ook mag je hem niet mishandelen, moet je hem helpen om zijn persoonlijkheid te ontwikkelen en moet je de band met de andere ouder bevorderen en stimuleren.
- Betalen voor de opvoeding en verzorging. Je hebt als ouders met ouderlijk gezag een onderhoudsplicht voor je kind(je). Dit houd in dat je moet betalen voor de verzorging en opvoeding van je kind(eren). Bij een scheiding blijven jullie beide verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding.
- Je mag officiële handelingen namens je kind(je) uitvoeren. Kinderen die minderjarig zijn mogen in de meeste gevallen niet zelfstandig officiële handelingen uitvoeren. Je mag als ouder met ouderlijk gezag officiële handelingen uitvoeren namens je kind. Hierbij kun je denken aan een paspoort aanvragen, toestemming geven voor een medische behandeling of hem inschrijven op een school.
- Aansprakelijk voor schade die je kind(je) aanricht. Als je kind jonger is dan 14 jaar ben je aansprakelijk voor wat je kind doet. Richt hij schade aan? Dan moet je hiervoor betalen. Bij kinderen tussen de 14 en 16 jaar hangt het van de situatie af of je aansprakelijk bent. Kinderen vanaf 16 jaar zijn zelf aansprakelijk.
- Vermogen van je kind beheren. Je bent verplicht het vermogen van je kind(je) te beheren. Je kunt denken, vermogen? Als je kind bijvoorbeeld geld heeft geërfd moet je dit verstandig beheren. Je bent dan ook aansprakelijk voor eventuele schade bij het niet juist beheren van het vermogen.
Wie zijn de “ouders” volgens de wet?
In de meeste gevallen zijn de biologische ouders ook degene met het ouderlijk gezag. Maar in de wetgeving wordt met “ouders” de juridische ouders bedoeld. Er zijn tegenwoordig veel gezinssamenstellingen en situaties waarbij het kind(je) wordt opgevoed door iemand anders dan de biologische vader of moeder. Dus wanneer ben je juridisch “ouder” ?
De moeder
Er zijn meerdere situaties waardoor je juridisch “moeder” bent van een kind(je). Je wordt gezien als juridisch moeder wanneer:
- het kind(je) uit je geboren is
- je als vrouw het kind(je) hebt erkend
- je als vrouw het kind(je) hebt geadopteerd
- je als vrouw het ouderschap toegewezen hebt gekregen door de rechter
- als het kindje door kunstmatige bevruchting is verwekt door een onbekende donor, is de vrouw met wie de biologische moeder op het moment van de geboorte getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft duomoeder van het kind(je).
De vader
Er zijn meerdere situaties waardoor je juridisch “vader” bent van een kind(je). Je wordt gezien als juridisch vader wanneer:
- je als man met de moeder getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt tijdens de geboorte van het kind
- je als man het kind(je) hebt erkend
- je als man het kind(je) hebt geadopteerd
- je als man het ouderschap toegewezen hebt gekregen door de rechter
Wie heeft gezag en wanneer?
Er zijn meerdere situaties waarbij je het ouderlijk gezag automatisch krijgt of kunt aanvragen bij de rechtbank.
Moeder
Ben je de biologische moeder? Dan krijg je automatisch het gezag over je kindje. Je kunt het gezag alleen krijgen, dan heb je éénhoofdig het gezag. Eénhoofdig gezag krijg je als je niet getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt.
Ben je getrouwd of heb je een geregistreerd partnerschap met een mannelijke partner dan deel je het ouderlijk gezag. Ben je getrouwd of heb je een geregistreerd ouderschap met een vrouwelijke partner en is jullie kindje geboren via kunstmatige bevruchting met een anonieme donor of een bekende donor die het kindje niet erkent, dan deel je ook het ouderlijk gezag.
Er zijn een paar uitzonderingen waarbij je, ondanks dat je de biologische moeder bent, geen gezag krijgt. Dit is het geval als je onder curatele staat of een geestelijke stoornis hebt waardoor je het gezag niet kunt uitoefenen. Ook als minderjarige moeder krijg je geen gezag. Wel kun je als biologische moeder van 16 of 17 jaar een meerderjarigheidsverklaring aanvragen om het eenhoofdig gezag te krijgen. Ben je jonger dan 16 jaar? Dan krijgt je kindje een voogd tot je oud genoeg bent om zelf het ouderlijk gezag te krijgen.
Vader of duomoeder
Als partner van de biologische moeder krijg je niet automatisch het ouderlijk gezag over je kind(je). Hiervoor moet je getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben met de moeder op het moment van de geboorte of je kindje erkennen. Als vrouwelijke partner van de biologische moeder krijg je het gezag samen met de moeder alleen als de donor onbekend is volgens de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. Ben je als niet-ouder getrouwd of heb je een geregistreerd partnerschap met de biologische moeder op het moment van geboorte, dan krijg je alleen het gezamenlijke gezag met de moeder als er geen andere ouder is.
Ben je niet getrouwd en heb je geen geregistreerd partnerschap met de biologische moeder op het moment dat jullie kindje geboren wordt? Kan kan je jullie kindje erkennen waarna je in de meeste gevallen automatisch het ouderlijk gezag krijgt.
Ouderlijk gezag 2023
- je kindje al een voogd heeft. Dit kan iemand zijn maar ook een instantie.
- er niemand gezag heeft over je kindje. In de meeste gevallen heeft de moeder het ouderlijk gezag. Is de moeder minderjarig of staat ze onder curatele dan heeft er nog niemand gezag over je kindje.
- er al twee personen ouderlijk gezag hebben over je. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer jullie uit elkaar zijn en de moeder en de stiefvader het ouderlijk gezag hebben.
- je al eerder het ouderlijk gezag over je kindje heb gehad maar deze ben verloren? Dan krijg je deze niet automatisch na het erkennen. Je moet het dan aanvragen via de procedure verzoek gezag.
- bij het erkennen is aangegeven dat alleen de moeder het ouderlijk gezag heeft. Wil je alsnog ouderlijk gezag dan kun je dit los nog aanvragen
- de erkenning met toestemming van de rechter tot stand is gekomen. Het ouderlijk gezag moet je dan los aanvragen.
Ouderlijk gezag aanvragen
Moet je in jouw geval het ouderlijk gezag aanvragen? Dit kan op twee manieren. De eerste is het gezag aanvragen met een formulier. Dit kan eenvoudig via rechtspraak.nl met je Digid. Hier heb je geen advocaat voor nodig. Het is ook mogelijk om het verzoek schriftelijk bij de rechtbank in te dienen. Hiervoor kun je het formulier voor het verzoek tot ouderlijk gezag online downloaden of ophalen bij het gemeentehuis en opsturen naar de rechtbank. Als je voldoet aan de voorwaarden schrijft de griffier van de rechtbank de beslissing in het gezagsregister. Je kunt ouderlijk gezag op deze manier aanvragen als ouder samen met de biologische moeder.
Wil je het gezamenlijk gezag als niet-ouder aanvragen met een ouder of eenhoofdig gezag aanvragen, dan moet dit via de procedure Verzoek gezag. Hier heb je een advocaat bij nodig. Lees meer over procedure Verzoek gezag op rechtspraak.nl.
Wanneer eindigt het ouderlijk gezag?
Officieel eindigt het ouderlijk gezag als je kind 18 wordt. Je bent niet meer aansprakelijk voor de schade die je kind aanricht, mag geen officiële handelingen namens hem uitvoeren of het vermogen van je kind beheren. Wel moet je je kind nog onderhouden tot hij 21 jaar is.
Ouderlijk gezag na een echtscheiding of ontbinding geregistreerd partnerschap
Gaan jij en je partner scheiden? Dan houden jullie beiden het gezag. Dit houdt in dat jullie beide de onderhoudsplicht voor jullie kind(je) houden tot zijn 21e. Het is mogelijk om na de scheiding eenhoofdig gezag aan te vragen via een procedure Verzoek gezag. Maar dit wordt door de rechter alleen toegekend als het echt niet anders kan. De rechter kijkt hierbij altijd naar het belang van jullie kind(je) en vraagt bij een kind ouder dan 12 naar zijn mening.
