Prenatale depressie; herkennen en behandeling

Wat is een prenatale depressie

Prenatale depressie is een vorm van depressie die tijdens de zwangerschap kan optreden. Hoewel het normaal is dat je als aanstaande moeders wat stemmingswisselingen hebt, wordt een prenatale depressie gekenmerkt door extremere symptomen, zoals aanhoudend verdriet, angst en gevoelens van hopeloosheid.

Een prenatale depressie kan het moeilijk maken om met de zwangerschap om te gaan en kan zelfs leiden tot gedachten om jezelf of je kindje iets aan te doen. Als je denkt dat je een prenatale depressie hebt, is het belangrijk om dit met je verloskundige te bespreken. Er bestaan veel effectieve behandelingen en hulp kan een groot verschil maken voor jou en je kindje.

Maar liefst 10 tot 20 procent van de zwangere vrouwen heeft last van depressieve gevoelens tijdens de zwangerschap. In 5 tot 10 procent van de gevallen zijn deze depressieve gevoelens ernstig genoeg om professionele hulp te zoeken. Depressieve gevoelens zijn niks om je voor te schamen. Dit betekent niet dat je niet blij bent met je zwangerschap, schaam je dan ook niet om hulp te zoeken.

Risicofactoren voor een prenatale depressie

Hoewel een depressie iedereen op elk moment kan overkomen, zijn er bepaalde risicofactoren die iemand vatbaarder maken voor het ontwikkelen van een prenatale depressie.

• Je bent bekend met depressie en/ of angststoornissen of deze aandoeningen komen voor in je familie. Als je in het verleden al eens depressief bent geweest of als depressie in je familie voorkomt heb je een groter risico op het ontwikkelen van een prenatale depressie.
• Ongeplande zwangerschap. Het is geen geheim dat een zwangerschap een moeilijke en emotionele tijd kan zijn voor alle aanstaande moeders. Hormonale veranderingen, stress en slaapgebrek kunnen allemaal bijdragen tot gevoelens van verdriet en angst. Ongeplande zwangerschappen vormen echter een extra risicofactor voor het ontwikkelen van een prenatale depressie. Dit komt waarschijnlijk doordat ongeplande zwangerschappen vaak gepaard gaan met extra financiële en emotionele stress. Moeders die niet van plan waren zwanger te worden, kunnen zich bijvoorbeeld zowel financieel als emotioneel minder goed voorbereid voelen om een kind op te voeden. Ze kunnen zich ook meer geïsoleerd voelen van hun vrienden en familie, die misschien minder steun bieden dan wanneer de zwangerschap was gepland.
• Veel stress. Iedereen die een moeilijke periode achter de rug heeft, weet dat stress een zware tol kan eisen van je geestelijke gezondheid. Maar als je zwanger bent kunnen de gevolgen van stress nog ingrijpender zijn. Stress is dan ook een belangrijke risicofactor voor prenatale depressie. Vrouwen die tijdens de zwangerschap veel stress hebben, lopen meer kans op een depressie zowel tijdens als na de zwangerschap. Hierbij hoef je niet direct bang te zijn dat wanneer je stress ervaart je direct het risico loopt op een prenatale depressie. Het gaat in dit geval echt om grote stressfactoren die lang aanhouden zoals het verlies van een geliefde of bijvoorbeeld zorgen om een financiële situatie.
• Een moeilijke zwangerschap. Vrouwen die moeite hebben gehad met zwanger worden, een miskraam hebben gehad of een zwangerschap met een hoog risico hebben gehad, kunnen zich zorgen maken over het verlies van hun kindje. Dit soort stress kan leiden tot een depressie tijdens de zwangerschap.
• Zwangerschapsdiabetes. Volgens een Zweeds onderzoek lopen vrouwen met zwangerschapsdiabetes een hoger risico op het ontwikkelen van een prenatale depressie. Uit de studie, waarbij meer dan 700.000 vrouwen tussen 1997 en 2008 werden onderzocht, bleek dat zwangerschapsdiabetes verband hield met een verhoogd risico op depressie tijdens de zwangerschap.
• Geen sociaal netwerk. Er zijn tijdens de zwangerschap zoveel dingen om over na te denken en je op voor te bereiden. Een sociaal netwerk waarbij je terecht kan is dan ook erg prettig. Gebrek aan een sociaal netwerk is een risicofactor voor het ontwikkelen van een prenatale depressie. Als je geen partner, vrienden of familie hebt om je te steunen, is het voor sommige vrouwen moeilijk om de zwangerschap door te komen zonder overweldigd te worden. Heb je geen sociaal netwerk of steun om je heen probeer dan in contact te komen met andere aanstaande moeders, persoonlijk of online.
• Roken, drinken of drugsgebruik. We hoeven je vast niet meer uit te leggen dat zowel roken als drinken en drugsgebruik slecht zijn voor je kindje tijdens de zwangerschap. Maar deze middelen kunnen ook je hormonen en neurotransmitters verstoren die essentieel zijn voor het behoud van een geestelijke gezondheid. Ze zijn dan ook allemaal gekoppeld aan een vergroot risico op prenatale depressie. Nog een reden om deze middelen tijdens je zwangerschap te laten staan.
• Slachtoffer van huiselijk geweld of fysiek of seksueel misbruik. Als je zwanger bent en het slachtoffer bent geweest van huiselijk geweld of fysiek of seksueel misbruik, loop je een groter risico op een prenatale depressie. Heb je hiermee te maken gehad? Geef het dan aan bij je verloskundige of gynaecoloog. Deze kunnen er rekening mee houden bij hun fysieke controles en de bevalling.
• Een schildklieraandoening. Het hebben van een schildklieraandoening kan een risicofactor zijn voor het ontwikkelen van een prenatale depressie. De schildklierhormoonspiegels kunnen tijdens de zwangerschap schommelen wat kan leiden tot symptomen van depressie.

Hoe ontstaat een prenatale depressie?

Hoewel de precieze oorzaak van prenatale depressie onbekend is, wordt gedacht dat het een combinatie is van hormonale veranderingen en de stress van de zwangerschap. Hormonen beïnvloeden rechtstreeks de hersenchemie die emoties en stemmingen regelen. Maar ook genetica kan een rol spelen. Depressie komt vaak voor in families. Als iemand in je familie een geschiedenis van depressie of een andere stemmingsstoornis heeft, heb je zelf ook een hoger risico om een prenatale depressie te ontwikkelen. Herken je jezelf in bovenstaande risicofactoren wees dan tijdens je zwangerschap scherp op de symptomen van een prenatale depressie.

Hoe kun je een prenatale depressie herkennen?

Het is normaal om je tijdens de zwangerschap een beetje down te voelen. Je lichaam ondergaat immers grote veranderingen en je weet niet wat er de komende tijd allemaal op je af gaat komen. Maar als deze gevoelens langer dan een paar weken aanhouden, je nergens meer zin in hebt of als ze gepaard gaan met andere symptomen, kan dit een teken zijn van een prenatale depressie. Let dan ook tijdens de zwangerschap op onderstaande symptomen:

• Neerslachtige gevoelens
• Huilbuien
• Angstgevoelens
• Geen band met je kindje
• Continue zorgen maken
• Geen zin meer in sociale contacten
• Geen plezier meer hebben in activiteiten die je voor de zwangerschap erg leuk vond
• Gewichtsverlies
• Verminderde eetlust
• Moeite met slapen of te veel slapen
• Weinig energie
• Schuldgevoelens richting je kindje
• Concentratieproblemen
• Hoofdpijn, maagproblemen of andere lichamelijke problemen die aanhouden en niet zwangerschapsgerelateerd zijn.
• Destructieve gedachten, gedachten over zelfmoord of gedachten over zelfbeschadiging

Wanneer bel je de verloskundige of ga je naar de dokter?

Wanneer je je herkent in bovenstaande symptomen en weinig blije momenten meer kunt vinden is de kans groot dat je een prenatale depressie hebt. Dit kan zowel in lichte als in ernstige vorm zijn.

Als je denkt dat je tijdens de zwangerschap een depressie hebt, kun je het beste zo snel mogelijk contact opnemen met je verloskundige of arts. Zij kunnen je een verwijzing geven voor begeleiding en/ of medicijnen. Schaam je er vooral niet voor. Een prenatale depressie overkomt je, je hebt hier geen schuld aan.

Behandelen van een prenatale depressie

Als bij jou een prenatale depressie wordt vastgesteld, is het belangrijk dat je je zo snel mogelijk laat behandelen. Onbehandeld kan een prenatale depressie overgaan in een postnatale depressie of postpartum angst. Behandeling kan je helpen je beter te voelen en de zwangerschap aangenamer te maken. De meest voorkomende behandelingen voor prenatale depressie zijn therapie en medicatie.

Gesprekstherapie: Praten met een therapeut kan je helpen jouw gevoelens te begrijpen en ermee om te gaan. Het kan je ook helpen manieren te vinden om met de stress van de zwangerschap om te gaan. Je leert hoe je negatieve gedachten kunt herkennen en vervangen door positieve.

Lichttherapie: Lichttherapie wordt soms gebruikt om prenatale depressie te behandelen. Je zit dan een x aantal minuten per dag voor een speciale lichtbak. Het felle licht van de box verhoogd het stemmingsregulerende hormoon serotonine in de hersenen.

Medicatie: Als gesprekstherapie en lichttherapie niet helpen, kan je arts je antidepressiva voorschrijven. Dit is voornamelijk het geval als de depressie heel ernstig is of wanneer therapie niet werkt. Deze medicijnen zijn bij de helft van de vrouwen effectief bij de behandeling van een prenatale depressie. Een nadeel van antidepressiva is dat ze pas werken na 4 tot 6 werken. Ze worden daarom ook vaak in combinatie met therapie voorgeschreven.

Er is nog weinig bekend over de langetermijneffecten van antidepressiva tijdens de zwangerschap. Wel zijn er aanwijzingen dat pasgeborenen die in de baarmoeder aan antidepressiva zijn blootgesteld na de geboorte ontwenningsverschijnselen kunnen ervaren. Toch zeggen deskundigen dat deze risico’s zwangere vrouwen er niet van mogen weerhouden om deze medicijnen te nemen als ze die nodig hebben. De risico’s van een onbehandelde depressie zijn in de meeste gevallen groter dan die van het nemen van een antidepressivum. Schrijft je arts antidepressiva voor dan zal jouw gezondheid en die van je kindje goed in de gaten worden gehouden.

Lichamelijk onderzoek: Diabetes, een tekort aan vitamine of een schildklierafwijking kunnen ook de oorzaak zijn van depressieve gevoelens. Er zal dan vaak ook gekeken worden of er onderliggende lichamelijke klachten aanwezig zijn die de prenatale depressie kunnen verklaren.

Kun je prenatale depressie voorkomen?

Je kunt een prenatale depressie niet altijd voorkomen. Maar je kunt het risico verminderen door tijdens de zwangerschap goed voor jezelf te zorgen. Ben je gevoelig voor depressies of heb je het idee dat je de eerste signalen al hebt? Houd dan onderstaande tips in gedachten:

• Blijf bewegen. Regelmatige lichaamsbeweging stimuleert de aanmaak van endorfine en regelmatig bewegen helpt om je gemoedstoestand stabiel te houden.
• Eet regelmatig en gezond. Regelmatige gezonde snacks en maaltijden kunnen jouw bloedsuikerspiegel op peil houden waardoor je stemming stabiel blijft. Probeer zoveel mogelijk cafeïne, suiker en bewerkte voedingsmiddelen te vermijden. Kies in plaats daarvan voor een voeding dat rijk is aan omega-3-vetzuren (walnoten, vette vis en eieren), waarvan is aangetoond dat het het risico op depressie tijdens de zwangerschap verlaagt.
• Pak je rust. Vermoeidheid kan de stemmingswisselingen die al hebt versterken dus zorg ervoor dat je voldoende rust krijgt. Ga op tijd naar bed, slaap uit of doe regelmatig een powernap.
• Ga lekker naar buiten. Het is bewezen dat de natuur stress- en depressie symptomen vermindert. Dus maak een boswandeling, plan een dagje strand of ga lekker picknicken.
• Spreidt je klusjes. Je hoeft de kinderkamer niet binnen 1 week af te hebben. En ook het reorganiseren van je kasten kan nog even wachten. Dus als je nesteldrang op volle toeren draait probeer je klusjes te spreiden en vraag niet teveel van jezelf. Wil je het echt nu gedaan hebben? Vraag dan hulp aan vrienden en/ of familie.
• Spreek met familie en vrienden af. Maak tijd vrij om vrienden en familie te bezoeken en alleen te zijn met je partner. Dit kan je helpen om je meer verbonden te voelen en je humeur een boost te geven. Ook kun je jouw zorgen en/ of negatieve gevoelens delen. In je hoofd worden problemen en zorgen al snel groter. Spreek ze uit en verbaas jezelf over hoe klein het ineens lijkt.
• Vermijd zoveel mogelijk grote veranderingen. Het vermijden van onnodige stress is essentieel bij het voorkomen van een prenatale depressie. Dus stel waar mogelijk grote veranderingen, zoals verhuizen of het starten van een nieuwe baan, uit totdat je jouw (beginnende) depressie onder controle hebt. Is deze verandering niet uit te stellen? Probeer dan hulp te regelen zodat je er niet alleen voorstaat.
• Praat over je gevoelens. Als je je zorgen maakt, angstig bent of je onzeker voelt over de toekomst, praat erover. Zoek steun van je partner, familie, vrienden, een praatgroep of een hulpverlener of therapeut.

Heeft een prenatale depressie invloed op je kindje?

Diverse studies laten zien dat een onbehandelde prenatale depressie kan leiden tot vroeggeboorte, een laag geboortegewicht, mogelijk zwangerschapsdiabetes en in ernstige gevallen, ontwikkelingsachterstanden bij de je kindje. Dit heeft ermee te maken dat je lichaam onder invloed van stress en/ of angst meer cortisol aanmaakt. Dit hormoon heeft effect op je zwangerschap en de ontwikkeling van je kindje.

Wanneer je je niet laat behandelen kan een prenatale depressie ook na je zwangerschap overgaan in een postnatale depressie. Onderzoek laat zelfs zien dat ongeveer een kwart van de vrouwen met een postnatale depressie ook al depressief waren tijdens de zwangerschap.

Dus als je denkt dat je een prenatale depressie hebt of de eerste symptomen hiervan ervaart, vraag dan om hulp. Voor jezelf, maar ook voor je kindje. Je huisarts of verloskundige kan je doorverwijzen naar een POP-poli. Op deze poli wordt je tijdens je zwangerschap begeleid door een psycholoog of psychiater en gynaecoloog.

Een volgende zwangerschap

Als je eerder depressief bent geweest heb je een verhoogde kans op een prenatale depressie. Ook wanneer je tijdens een eerdere zwangerschap depressief bent geweest, is de kans aanwezig dat je opnieuw een prenatale depressie krijgt. Dus wat kun je hieraan doen?

Het beste is natuurlijk om een prenatale depressie te voorkomen. Dat betekent dat je er met je verloskundige over moet praten als je in het verleden een depressie hebt gehad. Die kan je helpen een plan op te stellen om jezelf gezond en gelukkig te houden tijdens je zwangerschap.